SHAW BROTHERS

Seyrettiğim wuxiapian ve kung-fu filmlerinin bir çoğunun yapım şirketi olan Shaw Brothers ile ilgili çok kısa bir özet yazmanın zamanı geldi sanırım. Bu yazının ana kaynağı Alberto Pezzotta’nın “Tutto il Cinema di Hong Kong” (Hong kong’un tüm sinemaları) adlı kitabı, onun da kaynak olarak kullandığı Tony Rayns’ın ” La Veritable Histoire des Freres Shaw” adlı eseri ve bilumum internet kaynakları. Yalnız internet her ne kadar derya deniz gibi gözükse de öyle olmadığının sanırım birçok insan farkında. Ne zaman birşey aramaya kalksam onlarca sayfa açılıyor ama neticede hiç tatmin olamıyorum. Bu duygu, beni son zamanlarda çok fazla rahatsız etmeye başladı. Bilmiyorum durum sizde nedir? Arada bir tabi ki güzel makaleler bulmak olası. Kaldı ki şu aşağıdaki üç beş satırı yazabilmek için internette bulup, kaynak olarak kullandığım Tom Green’e ait bir makaleden çokça yararlandım. Yine de kafaya takılan bir konunun peşinden onlarca kitabın izini sürmenin yerini şu hayatta başka hiçbir şey tutamaz herhalde. Öte yandan uzakdoğu sineması ile ilgili türkçe kitap ya da türkçeyi geçtim, ingilizce kitap bulmak bile sıkıntı (internet satış ortamının haricinde konuşuyorum). Ya da aramayı mı bilmiyorum yoksa ben mi hep abuk şeylerle ilgileniyorum da kaynak bulmak bu kadar zor oluyor inanın hiçbir fikrim yok. Şu italyanca kitabı bulmak için bile ne taklalar attım. Son olarak birşey eklemek istiyorum; burda zaman zaman ahkam kesiyormuşum gibi bir durum algılanabilir. Halbuki bir b*k bilmediğim için zaten herşeyi geyiğe vuruyorum. Ama gel gör ki kendimi cehalete adayışımın üstünden seneler geçmesine rağmen içimde birşeyler beni sürekli dürtüyor. Katlederek yazdığım kung fu filmleri sanırım benden intikam alıyor. Şimdi durduk yerde Shaw Brothers’ı yazmamın kime ne faydası var cehalet utancımı kapatmaktan başka? Tek bildiğim vicdanen çok rahatsız olduğum.

Evet evet, kung fu filmleri kesinlikle benden intikamını alıyor!

Shao ailesi, 1925 yılında, Shao Zuiweng (1896-1979) tarafından kurulan Tianyi Film Şirketi ile sinema dünyasına girer. 1928’de diğer üç küçük kardeş Shao Cunren (Runde Shaw), Shao Renmei (Runme Shaw) ve Shao Yifu (Run Run Shaw, 1907 doğumlu), Singapur’a giderek, Güneydoğu Asya pazarının kalbinde üslerini kurarlar. 1937 yılında Tianyi Şirketi, Nanyang adını alır.
1950’de Runde Shaw, kantonca ve mandarince filmler için Shaw and Sons Ltd.’yi kurar ama MP&GI şirketi ile rekabet edemez. 1957’de Run Run Shaw, aile işlerini ele almak için Hong Kong’a geri döner ve Shaw Brothers Film Şirketini yeniden kurar. İlk çıkış, Hong Kong’ta çekilmiş ilk renkli film olması açısından da önem taşıyan Li Hanxiang’ın The Kingdom and The Beauty (Jiang shan mei ren-1960) adlı filmiyle gerçekleşir. Ertesi yıl, Clearwater Körfezi’nde sinema salonlarından ve laboratuvarlardan oluşan Shaw Movietown açılır. Burası herkesin ataerkil bir ailenin mensubuymuşçasına çalıştığı, yemek yediği, uyuduğu ve her türlü konforun sağlandığı küçük bir kasaba havasındadır. Bu ataerkil aile düzeni daha sonraları, sabahtan gece yarılarına kadar çalışılan bir diktatörlüğe dönüşecektir.

1960’ların başında Run Run Shaw, Hong Kong sinemasının amerikan ve japon sinemasıyla başedemeyeceğinin farkındadır ve bu nedenle modernizasyona gider; örneğin teknik yenilikler için japon görüntü yönetmenlerini davet eder, kendi teknik ekibini Japonya’ya gönderir, yönetmen Raymond Chow’u reklam işleriyle görevlendirir ve yurtdışında o dönemde neler yapıldığına dikkat kesilir. Bir seri tesadüf neticesinde, özellikle rakip şirket Cathay’ın sahibi Loke Wan Tho’nun 1964’teki ölümünün ardından, Shaw, 60’lı yıllarda Wuxiapian türü filmlerden hemen önce, Hong Kong film pazarını müzikal ve melodramlarla doldurur (Şüphesiz başarı sadece tesadüflere bağlanamaz. Shaw Brothers’ın filmlerini Tayvan ve Singapur’da da konuşulan mandarince dilinde çekmesi, daha kısıtlı bir bölgede yaygın olan kantoncanın aksine daha fazla ilgi çeker. Bunun dışında rakip şirketin ana üssü halen Singapur’da bulunmakta, Run Run Shaw ise işleri bizzat merkezinden yani Hong Kong’tan yönetmektedir. Bu da ona elbette avantaj sağlar. Wuxiapian filmlerinin ilk başarılı örnekleri 1966 tarihli King Hu’nun yönettiği “ Come Drink with Me” ve 1967 tarihli Chang Cheh’nin yönettiği “One Armed Swordman” adlı filmlerdir. King Hu Pekin Operasından gelmektedir. Dolayısıyla savaş sanatları filmlerine, köklerini geleneksel Çin edebiyatı, resmi ve tiyatrosundan alan sofistike bir estetik değer katmıştır. Kendine has tekniği ile o dönemde hiçbir görsel efekt ya da tel kullanmadan çok başarılı dövüş sahneleri çekmiştir. Chang Cheh’nin Shaw Brothers’da çektiği ilk wuxiapian filmi 1966 tarihli Tiger Boy olsa da başarıyı One Armed Swordman ile yakalamıştır ve film teknik olarak japon filmlerinden etkiler taşır. Bu esnada Raymond Chow, Golden Harvest film şirketini kurmak için Shaw’dan ayrılır ve Bruce Lee ile de anlaşma imzalar. (Burda bir noktaya dikkat çekmekte yarar var. Bruce Lee’nin Golden Harvest’la piyasaya çıkış filmi The Big Boss’ tan hemen önce, wuxiapian filmleri miladını çoktan doldurmuşken, Shaw Brothers ilk kung fu filmi The Chinese Boxer, diğer adıyla One Armed Boxer’ ı (1971) vizyona-rakip olarak- çıkarır. Bruce Lee’ye karşı Jimmy Wang Yu! Ayrıca Golden Harvest ve Bruce Lee (ve de diğer çalışanlar) arasındaki daha serbest koşullarda oluşturulan ilişki, Run Run Shaw’un despot yönetimi altındaki ekibi arasında ilk çatlakları vermeye başlar. Shaw Brothers’ın pazarda daha fazla yer kapmak için çektiği filmlerde dilin mandarince olması, kantoncanın daha ağır bastığı Hong Kong’ta ters tepmeye başlar. Bruce Lee’nin ölümünün ardından Golden Harvest’ın yeni gözdesi Jackie Chan, Shaw Brothers’ın köhnemiş kung fu temalarına yeni bir soluk getiren kung fu- komedi tarzı ve de televizyonun öneminin artması ile işlerin ters gitmesi hızlanır.

1970’lerde Shaw, yılda 40 kadar film üretmektedir. Ama seksenli yıllarda bu sayı yarıya düşer. Bu dönemde diğer büyük prodüksiyonların üstesinden gelebilmek için bir yandan korku türüne yönelir (Seeding of a Ghost 1983), diğer yandan New Wave akımının yönetmenlerini takımına katar (Ann Hui-Love in a Fallen City, Patrick Tam- Cherie ve Stanley Kwan- Women). Ama bu sonun başlangıcıdır. ‘80’lerin sonunda prodüksiyonlar tamamen durur ve salonlar televizyon şirketlerine kiraya verilir.

1960’larda wuxiapian filmleriyle çıkışını yapıp en büyük film şirketi haline gelen, ‘70’lerde özellikle bir adamın (Bruce Lee) sinema piyasasındaki yeniliğiyle, hem ilk kung fu filmlerini yapan hem de iç yönetiminde ilk darbelerini alan, ‘80’lere gelindiğinde ekonomik ve kültürel nedenlerle daha fazla baş edemeyip film prodüksiyonundan tamamen elini ayağını çeken Shaw Brothers film şirketinin tarihi kısaca bu kadar. Her zamanki gibi üşenmezsem bir sonraki Shaw Brothers yazısında oyuncular, yönetmenler, filmler akla ne gelirse onlara değinelim...